گواتر چیست – گواتر یا بزرگ شدن غده تیروئید
گواتر چیست
گواتر چیست : به بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید گواتر یا غمباد گفته میشود. غده تیروئید در جلو و طرفین گردن و مقابل مهره های تحتانی گردن و اولین مهره پشتی قرار دارد. گواتر معمولا بدون درد است اما اگر خیلی بزرگ باشد میتواند باعث بروز مشکلاتی مانند سرفه و تنگی نفس شود. بیشترین علت شیوع گواتر در جهان، کمبود ید میباشد.
به همین علت در سالیان اخیر ید را به نمک طعام اضافه میکنند تا از بروز گواتر جلوگیری کنند. در ایالات متحده امریکا که نمک طعام آنها ید دار است ،دیده شده که گواتر میتواند علل دیگری همچون ترشح بیش از حد طبیعی یا کمتر از حد طبیعیِ هورمون های تیروئیدی داشته باشد. همچنین میتواند به علت ندول ها(گره هایی) که در غده تیروئید انتشار میباید ،اتفاق افتد همراه ما باشید با گواتر چیست
گواتر چه علائمی دارد
معمولا گواتر بی علامت و بدون درد است ولی بعضی علائم نظیر
- احساس تنگی نفس و خفگی
- گرفتن صدا
- تورم زیر گلو
- اختلال در بلع و تنفس
در فرد مشاهده میشود.
علائم بالا معمولا در فردی مشاهده میشود که در غده تیروئیدش ندول هایی به وجود امده باشد. این ندول ها به ناحیه گردن فشار اورده و باعث بروز علائم فوق میشوند. اگر گواتر، ناشی از ندول های غده تیروئید باشد و درمان نشود، پس از مدتی فرد به پرکاری تیروئید مبتلا میشود و باعث نارسایی قلبی و مشکلات خطرناک دیگر میگردد.
گاهی نیز در شخصی که گواتر دارد سیاهرگ های گردن بزرگتر میشود و شخص احساس درد ناگهانی میکند که ناشی از خون ریزی در گواتر است.
غده تیروئید و هورمون های آن
گواتر چیست : سلولهای تیروئیدی هورمون های مختلفی ترشح میکنند که عبارت اند از T3(تری یودو تیرونین)،T4(تیروکسین) و کلسی تونین. هورمون محرک غده ی تیروئید TSH نام دارد که از هیپوفیز مغز ترشح میشود و روی T3 و T4 تاثیر میگذارد.
این هورمون همانند یک ترموستات عمل میکند. به این گونه که اگر میزان هورمون های تیروئیدی در بدن کمتر از حد طبیعی باشد ترشح میشود و باعث میشود تیروئید میزان ترشح هورمون های T3 وT4 را افزایش دهد و اگر میزان ترشح هورمون های T3و T4 بیشتر از حد طبیعی باشد ترشح میشود در نتیجه باعث کاهش تولید آنها میشود.
علل گواتر
گواتر میتواند علل مختلفی داشته باشد و لزوما بیماری گواتر بدین معنا نیست که عملکرد غده تیروئید غیر طبیعی است.
کمبود ید
همان گونه که گفتیم کمبود ید شایع ترین علت گواتر است که امروزه به دلیل اضافه شدن ید به نمک طعام این مشکل کمتر دیده میشود. ید یک ماده ی ضروری جهت تولید هورمون های تیروئیدی است. معمولا در آب دریا و خاک مناطق ساحلی یافت میشود. به همین علت افرادی که در ارتفاعات زندگی میکنند ، کمبود ید دارند. در بدن این افراد غده تیروئید تلاش بیشتری برای دریافت ید میکند در نتیجه ی این افزایش عملکرد، فرد دچار گواتر میشود.
بیماری گریوز
این بیماری ناشی از هیپرتیروئیدی یا پرکاری تیروئید است و زمانی رخ میدهد که غده تیروئید بیش از اندازه هورمون تولید کند. این بیماری، یک بیماری خود ایمنی است که در ان سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله کرده و علیه آن آنتی بادی میسازد در نتیجه باعث تولید بیش از حد هورمون تیروکسین و متورم شدن تیروئید میشود.
بیماری هاشیماتو
این بیماری ناشی از هیپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید است. این بیماری نیز مانند گریوز یک بیماری خود ایمنی است با این تفاوت که این بار هورمون های تیروئید کمتر از حد طبیعی تولید میشود. در نتیجه این تغییرات در بدن غده تیروئید متورم میشود.
همچنین پیشنهاد می کنیم از مقاله همه چیز درباره ی تیروئید نیر دیدن کنید.
گواتر چند ندولی
چند توده ی جامد و یا پر از مایع در دو طرف غده تیروئید رشد میکنند در نتیجه تیروئید متورم میشود.
ندول های منفرد
یک ندول در قسمتی از غده تیروئید رشد کرده و بزرگ میشود. اگر مبتلا به ندول های منفرد هستید نگران نباشید چرا که اکثر آنها خوش خیم و غیر سرطانی هستند.
سرطان تیروئید
شیوع سرطان تیروئید معمولا کمتر از ندول های تیروئیدی دیده میشود. معمولا در این نوع سرطان یک طرف غده تیروئید متورم میشود.
بارداری
دیده شده که گاهی بارداری نیز میتواند سبب متورم شدن غده تیروئید شود. علت آن هورمونی به نام گنادوتروپین است که هنگام بارداری ترشح میشود. همچنین دیده شده که در یائسگی شانس ابتلا به گواتر بیشتر است.
التهاب
اگر در غده تیروئید درد داشته باشید و یا ملتهب شده باشد احتمالا التهاب تیروئید است که باعث کم و زیاد شدن هورمون تیروکسین میشود.
عوامل افزایش خطر ابتلا به گواتر
جنسیت: بیماری گواتر به جنسیت ربط دارد معمولا زنان بیشتر از مردان مبتلا به بیماری های تیروئیدی و همینطور گواتر میشوند.
سن: گواتر در سن ۴۰ به بالا شایع تر است.
ژنتیک: اگر خانواده فرد، مبتلا به بیماری های خود ایمنی شده باشند، شانس احتمال او به گواتر بالاتر میرود.
برخی داروها: بعضی داروها از جمله داروهای قلبی ممکن است احتمال ابتلا به بیماری گواتر را بالا ببرند.
اشعه رادیو اکتیو: تابش اشعه رادیو اکتیو به ناحیه گردن و قفسه سینه احتمال ابتلا به بیماری گواتر را افزایش میدهد.
سیگار: ماده ای به نام تیوسیانات در تنباکو وجود دارد که مانع جذب ید میشود و بیماری گواتر را ایجاد میکند.
مراجعه به پزشک و تشخیص گواتر
گواتر در صورتی که کوچک باشد و عملکرد تیروئید طبیعی باشد ،معمولا نیاز به درمان ندارد ولی اگر علائم خاصی مانند تورم وتنگی نفس داشتید حتما به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید. پزشک با پرسیدن مواردی مانند سابقه بیماری قبلی، سابقه بیماری خانوادگی، پرسیدن علائم و معاینه گردن، بیماری شمارا تشخیص میدهد. همچنین ممکن است آزمایش هایی را برای شما تجویز کند مانند
بررسی میزان هورمون های تیروئیدی و انتی بادی های بدن و هورمون TSH از طریق ازمایش خون : در ازمایش خون بیماری گواتر سطح هورمون های T3 وT4و TSH مشخص میشود و یا اگر بدن شما انتی بادی غیر طبیعی ساخته باشد (بیماری خود ایمنی) پزشک با بررسی جواب ازمایش خون گواتر را تشخیص میدهد.
سونوگرافی: این دستگاه گرز مانند است و روی گردن شما میچرخد. امواج صوتی بازتاب شده از گردن شما روی صفحه کامپیوتر نمایش داده میشود. به این ترتیب اگر غده تیروئید شما حاوی ندول باشد در این عکس مشخص میشود.
اسکن تیروئید: این روش نسبت به سونوگرافی، تهاجمی تر، گران تر و وقت گیرتر است. در این روش یک ایزوتوپ رادیواکتیو به رگ آرنج شما تزریق میشود و مدتی طول میکشد تا ایزوتوپ به غده ی تیروئید شما برسد. اسکن اطلاعاتی درباره اندازه و ماهیت غده تیروئید به ما میدهد.
نمونه برداری: توسط یک سوزن ریز از بافت تیروئید نمونه برداری میکنند که از سونوگرافی برای اینکار کمک میگیرند.
همچنین پیشنهاد می کنیم از مقاله بیماری ام اس چیست و چه علائمی دارد نیر دیدن کنید.
جراحی غده تیروئید چه هنگامی انجام میشود
اگر غده تیروئید شما بیش از حد بزرگ شده باشد، سرطان تیروئید و یا وجود ندول های متعدد با تشخیص پزشک جراحی صورت میگیرد.
در جراحی تمام یا قسمتی از تیروئید را برمیدارند و معمولا پس از جراحی داروی لووتیروکسین را تجویز میکنند.
درمان با ید رادیواکتیو چیست
ید رادیو اکتیو برای درمان پرکاری تیروئید به کار میرود. بدین منظور ید رادیو اکتیو به صورت خوراکی به بیمار داده میشود تا از طریق خون به تیروئید برسد. هنگامی که به تیروئید رسید سلول های تیروئیدی را از بین میبرد. که منجر به کاهش سایز گواتر میشود و به درمان بیماری گواتر کمک میکند.
معمولا پس از اینکار پزشک داروی لووتیروکسین را تجویز میکند.
پیش گیری بهتر از درمان
بدن هر فرد حدود ۱۵۰ میکروگرم ید روزانه نیاز دارد که این مقدار در زنان باردار، کودکان و نوزادان عددی متفاوت است. برای پیش گیری از گواترِ ناشی از کمبود ید حتما مواد غذایی حاوی ید را در برنامه غذایی خود قرار دهید
ید در چه غذاهایی بیشتر یافت میشود
غذاهای دریایی
ماهی کاد : یک نوع ماهی کم چرب و کم کالری میباشد که سرشار از ید است. این ماهی همچنین حاوی کلسیم،ویتامین E،پروتئین ،منیزیم وپتاسیم است. مصرف یک وعده این ماهی میتواند ۶۶ درصد از ارزش روزانه توصیه شده را تامین کند.
شاه میگو : یک منبع بسیار خوب برای تامین ید بدن شاه میگو است. صد گرم شاه میگو میتواند دو سوم ارزش روزانه توصیه شده را تامین کند.
مصرف لبنیات
ماست: معمولا همه ماست را به داشتن کلسیم و پروتئین می شناسند اما ماست نیز حاوی ید است. مصرف یک فنجان ماست میتواند ۵۸ درصد نیاز روزانه ما به ید را تامین کند.
شیر : شیر علاوه بر کلسیم و ویتامین دی ،حاوی ید است که مصرف یک لیوان شیر میتواند ۳۷ درصد نیاز روزانه ما به ید را تامین کند.
پنیر چدار : این پنیر را میتوانید در سالاد و ساندویچ به صورت برش زده شده استفاده کنید البته در مصرف ان زیاده روی نکنید چرا که کالری بالایی دارد. ۲۸ گرم از این پنیر حاوی ۱۲ میکروگرم ید است.
تخم مرغ پخته : تخم مرغ پخته حاوی ید، ویتامین A وD،روی،کلسیم و انتی اکسیدان ها است. تخم مرغ حدود ده درصد از نیاز روزانه ما به ید را تامین میکند.
سیب زمینی پخته:منبع بسیار خوبی برای ید به شمار میرود. مصرف ان میتواند ۴۰ درصد نیاز روزانه ما به ید را تامین کند. علاوه بر آن حاوی انواع ویتامین ها،فیبر و پتاسیم است.
سینه بوقلمون : سینه بوقلمون حاوی ویتامین های گروه B، پتاسیم، فسفر و ید است. مصرف ۸۵ گرم گوشت بوقلمون میتواند ۲۳ درصد از نیاز روزانه مارا به ید تامین کند.
همچنین پیشنهاد می کنیم از مقاله فشار خون چیست نیر دیدن کنید.
گردآورنده : زینب محمدی
