از زمان های قدیم بشر با استفاده از الیاف طبیعی اقدام به تولید انواع پوشاک برای خود می کرد. در این بین برخی از الیاف ها نظیر ابریشم به دلیل سختی روند تولید و کمیاب تر بودن از قیمت بالایی برخوردار بودند. با پیشرفت تکنولوژی و پیدایش الیاف مصنوعی بشر قادر شد تا این الیاف طبیعی را به صورت مصنوعی و یا ترکیبی تولید کند. امروز قصد داریم پارچه مصنوعی با نام مودال را که با این الیاف مصنوعی تولید شده به شما معرفی کنیم و به نحوه ساخت چگونگی استفاده و انواع آن بپردازیم می توانید با ما همراه شوید.

شما می توانید در جدول زیر با مشخصات این پارچه به صورت اجمالی آشنا شوید.

نام پارچه	مودال
عنوان شناخته شده دیگر	ریون مودال بسیار مرطوب – ریون HWM
ترکیبات پارچه	سلولز درختان و مواد مصنوعی
میزان تراکم نخ پارچه	۱۵۰-۳۰۰
قابلیت تنفس پارچه	بسیار تنفس پذیر
توانایی جذب رطوبت	بالا
توانایی حفظ گرما	پایین
قابلیت کش آمدن	بالا
کرکی / گوله شدن	پایین
کشوری که اولین بار پارچه در آن تولید شد	ژاپن
بزرگترین کشور صادرکننده /تولیدکننده امروزی	چین
دمای شستشوی توصیه شده	سرد
موارد رایج مصرفی	لباس ورزشی، لباس زیر، تی شرت، ملحفه

پارچه مودال چیست؟

مودال از خانواده ریون بوده که معمولا در منسوجات مصرفی استفاده می شود. لازم به ذکر است که معنی کلمه ریون همان ابریشم مصنوعی می باشد. برای تولید مودال از الیاف طبیعی و مصنوعی به صورت ترکیبی استفاده شده و پارچه ای نیمه مصنوعی محسوب می شود.

از سلولز به عنوان ماده پایه ریون مودال استفاده می شود که این ماده از درختان چوب سختی مانند توس و یا بلوط استخراج می شود. چوب سخت به درختانی اطلاق می شود که برگ های پهنی دارند. سلولز به تنهایی قابلیت بافته شدن را نداشته و برای این منظور با طی شدن فرآیند تولید پیچیده ای این ماده ی درختی خام به الیافی قابل بافت تبدیل می شود. مودال به عنوان ریون HWM نیز شناخته می شود.

تحول تاریخی پارچه ریون

تاریخ تولید اشکال اولیه پارچه ریون را می توانیم اواخر قرن ۱۹ بدانیم. این محصولات اولیه از قیمت بالایی برخوردار بودند و بسیاری از آنها قابل اشتعال بودند. با شروع قرن ۲۰ ریون ویسکوز توسعه پیدا کرد و به دلیل نحوه تولید نگرانی هایی که بابت هزینه و ایمنی پارچه ریون پیش آمده بود را از بین برد. با این وجود روند تولید ریون ویسکوز دارای ایراداتی بود. به طور مثال دارای مراحلی غیر ضروری و پیجیده بود و مقادیر زیادی زباله تولید می کرد.

در سال ۱۹۵۱ برای اولین بار ریون مودال در کشور ژاپن توسعه پیدا کرد و حدوداً مشابه ریون ویسکوز است. این نسخه تولید شده از ریون را می توانیم نشان دهنده تحولی مهم در تاریخ این پارچه بدانیم. تولید این پارچه نسبت به تولید ریون ویسکوز دارای نقاط مثبتی بوده که از جمله آن می توان به فرآیند ساده تر تولید و کاهش حجم ضایعات اشاره کرد. در عین شباهت ریون مودال تفاوت های فاحشی با پارچه ریون ویسکوز دارد که بسیاری از مصرف کنندگان وقتی آن را لمس می کنند به تفاوت آن با ریون ویسکوز اشاره می کنند.

پارچه مودال چگونه تولید می شود؟

در اصل مودال یک نسخه بروز شده از ریون ویسکوز بوده و فرآیند ساخت آن بسیار شبیه به فرآیندی است که برای تولید ریون ویسکوز استفاده می شود. تفاوت آن ها در این است که بعضی از جنبه های فرآیند تولید ویسکوز که بی فایده و مضر بودند در آن حذف شده است. به اتفاق نظر بیشتر مصرف کنندگان و تولیدکنندگان ریون مودال از لحاظ ساختاری برتر از ریون ویسکوز است.

همانطور که گفته شد به منظور تهیه ماده پایه تولید ریون مودال که سلولز است درختان سخت چوب قطع می شوند. درختان قطع شده به ورقه هایی در انداز تمبرهای پستی تقسیم شده و به طبقه تولید در کارخانه منتقل می شوند. سپس برای استخراج سلولز ورقه ها را طی فرآیندی خالص می کنند و بعد از آن پس مانده های باقی مانده درخت دور ریخته می شود.

سلولز استخراج شده را مجدداً به ورقه تبدیل می کنند و سپس این ورقه ها را در ظرف‌های هیدروکسید سدیم غوطه‌ ور می‌کنند که به آن سود سوزآور نیز می‌گویند. یکی از نکات مهمی که در این مرحله وجود دارد این است که غلظت بسیارکمتری از هیدروکسید سدیم برای ایجاد ریون مودال نسبت به تولید ریون ویسکوز استفاده می شود که همین امر سبب می شود تا زباله های سمی کمتری تولید شود.

همچنین می توانید از مقاله انواع پارچه نیز دیدن فرمایید.

پس از اتمام فرایند آغشته کردن، ورقه ها به صورت تکه های خرد شکسته می شوند. تفاوت این مرحله تولید مودال با ریون ویسکوز این است که خرده ها کهنه نمی شوند و در عوض به طور مستقیم در سولفید کربن غوطه ور می شوند. این عمل خرده های سفید را به ماده ای نارنجی رنگ به نام سدیم زانتات سلولز تبدیل می کند. در این مرحله دیگر نمی توان سلولز گرفته شده از درخت را ماده ای ارگانیک دانست.

سپس این زانتات سلولز را یک بار دیگر در سود سوزآور غوطه ور می کنند تا محلولی  غلیظ ایجاد شود. در این مرحله نیز فرآیند تولید پارچه مودال فرآیند کهنه ای را که معمولاً در این مرحله اتفاق می‌افتد دور می‌ زند و ماده غلیظ به دست آمده مستقیماً از طریق یک دستگاه نخ ریسی برای تولید الیاف به کار گرفته می شود.

الیاف تولید شده در اسید سولفوریک غوطه ور می شوند، آنها را کشیده و به شکل نخ در می آورند. نخ به دست آمده را می شویند و سفید می کنند، مجدداً نخ را شستشو می دهند و صبر می کنند تا خشک شود، سپس آن نخ را بر روی قرقره قرار می دهند. در این مرحله، نخ مودال آمادگی آن را دارد تا در معرض  آبرفته شدن، مقاومت در برابر آتش، چین و چروک و یا سایر فرآیندهای دیگر که امکان دارد قبل از بافته شدن بر روی پارچه اعمال شود قرار گیرد.

پارچه مودال کجا تولید می شود؟

اصلی ترین تولید کننده پارچه مودال در سراسر جهان کمپانی (Lenzing AG) می باشد که یک غول نساجی به حساب می آید و چندین دهه است که پارچه ابریشم مصنوعی تولید می کند. این کمپانی در اروپا مستقر است اما کارخانه هایی در سراسر جهان دارد. به طور مثال بعضی از از بزرگترین کارخانه های تولید پارچه مودال آن در چین هستند. شرکت های دیگری نیز وجود دارند ریون مودال تولید می کنند و اکثر آن ها در چین مستقر هستند.

با وجود این که ریون مودال تولید شده در کشور چین از پارچه های مشابه که در مکان های دیگر ساخته شده ارزان تر است، دولت کمونیستی چین در رعایت استانداردهای محیط زیستی و محیط کاری سهل انگارانه عمل می کند. به همین دلیل همکاری با شرکت های چینی، احتمال آسیب کارگران و تخریب محیط زیست را شدیداً افزایش می دهد.

از دیگر کشورهای تولید این پارچه می توان هند، پاکستان، اندونزی، آلمان، اتریش و انگلستان را نام برد. پارچه مودال هنوز در مقادیر محدودی در ژاپن ساخته می شود و تعداد کمی از آن نیز در ایالات متحده تولید می شود.

ویژگی های پارچه مودال

دانستن ویژگی پارچه های مختلف به شما کمک می کند تا به هنگام خرید محصولی متناسب با نیاز خود خریداری کنید. در ادامه به صورت اجمالی برخی از ویژگی های این پارچه را به شما معرفی می کنیم.

سبک بودن و قابلیت تنفس بالا : اگر قبلاٌ از پارچه ریون ویسکوز استفاده کرده اید این موضوع می تواند خبر خوشی برای شما باشد. ورزن پارچه ریون مودال از ریون ویسکوز کمتر بوده  و از قابلیت تنفس بیشتری نسبت به آن برخوردار است که این موضوع باعث شده تا برای تولید لباس های ورزشی محبوب شود.

توانایی جذب رطوبت بالا : توانایی جذب رطوبت در پارچه به معنای خشک کردن سریع عرق توسط پارچه و انتقال دادن آن به لایه های بالاتر می باشد. در این مورد پارچه مودال از قابلیت جذب بالایی برخوردار است که آن را تبدیل به پارچه ای محبوب برای تولید ملحفه های تخت کرده است.

تراکم نخ بالا : تراکم نخ های ریون مودال ۳۰۰ عدد در یک اینچ مربع است و به همین جهت می توان آن را یک پارچه مناسب برای تولید روتختی های مجلل در نظر گرفت.

مقاومت در برابر کرک شدن : کرک شدن یکی از مشکلاتی است که برای پارچه های مختلف رخ می دهد. کرک شدن زمانی رخ می دهد که الیاف پارچه به صورت تکی به دور خود پیچیده شود که در این صورت گره هایی را ایجاد می کند که باعث بد شکل شدن پارچه و کاهش یکپارچگی ساختار آن می شود. ریون مودال در مقایسه با پنبه در مقابل کرک شدن بسیار مقاوم است.

رقیب پارچه مودال

در حال حاضر می توان گفت اصلی ترین رقیب ریون مدال در بازار مصرف، لیوسل است که یک فرم کاملاً ارگانیک از ریون است. با توجه به توسعه پارچه مودال دیگر تولید ریون ویسکوز در سرتاسر جهان کاملاً متوقف شده است. معمولاً تولید مودال از ریون ویسکوز مقرون به صرفه تر بوده و اثرات زیست محیطی آن به دلیل کاهش تعداد مراحل تولید کمتر است.

با این حال باید مصرف کنندگان و تولیدکنندگان نساجی را از این موضوع که ریون مودال ماده ای ذاتاً پایدار یا سازگار با محیط زیست نیست آگاه کرد. ساخت این محصول پتانسیل این را دارد که تحت شرایط خاصی پایدار باشد، برای همین تک تک تولید کنندگان باید فرآیندهای تولیدی را دنبال کنند که منجر به تولید پارچه های سازگار با محیط زیست شود.

کاربردهای پارچه مودال

این نوع از ریون را بیشتر به عنوان جایگزینی برای ابریشم یا پنبه به کار می برند. همانطور که پیش تر گفته شد در ابتدا از ریون اولیه برای این امر استفاده می کردند و آن را ابریشم مصنوعی می نامیدند. قبل از اینکه قابلیت اشتعال پذیری این محصول کشف شود برای تولید روسری و لباس شب بسیار محبوب بود.

هنوز هم اشکال فنی‌تر توسعه ‌یافته ‌تر از ریون، مانند ریون مودال معمولاً به‌عنوان جایگزینی برای ابریشم استفاده می‌شوند. با این حال تولید روسری و محصولات مشابه آن بیشتر با الیاف ترکیبی ریون مودال و ابریشم طبیعی مرسوم بوده و کمتر دیده می شود که به صورت کامل از ریون مودال برای تولید آن استفاده شود.

ریون مودال نازک بوده و به علت نرمی و قابلیت تنفس در تولید لباس های ورزشی از محبوبیت بالایی برخوردار است. به طور مثال استفاده از این پارچه برای دوخت شلوار یوگا، شورت دوچرخه و حتی لباس شنا رایج است. به طور موثری ریون مودال عرق را از بین می برد و تمیز کردن آن آسان است. همچنین به طرز شگفت انگیزی از دوام و ماندگاری بالایی برخوردار است.

به صورت کلی ریون مودال توانایی جذب بالایی ندارد و معمولاً برای تولید منسوجات خانگی مانند حوله و حوله حمام از آن استفاده نمی شود. با این وجود بخاطر بافت ابریشمی که دارد برای تولید منسوجات خانگی دیگر که مدت طولانی نزدیک به پوستند هستند مانند ملحفه های تخت انتخابی رایج است.

انواع پارچه مودال

در کل یک نوع ریون مودال وجود دارد اما به علت شباهت زیاد این پارچه به اشکال دیگر ریون لازم است تا آن را از سایر پارچه های این خانواده جدا کنیم. در ادامه به معرفی چند نمونه از ریون که شبیه به پارچه مودال هستند می پردازیم.

ریون ویسکوز

این نوع ریون نخستین شکل از منسوجات مبتنی بر سلولز بود که وارد تولید انبوه در سراسر جهان شد. قبل از آنکه ریون ویسکوز اختراع شود تولید این پارچه نیازمند هزینه ی بالایی بود، اما با اختراع فرآیند ویسکوز کارخانه‌های سراسر جهان تواستند این پارچه را بر اساس فرمول‌های ساده بازسازی کنند. شباهت ریون ویسکوز با ریون مودال بسیار زیاد بوده و می توان آن را نسخه سابق ریون مودال در نظر گرفت.

روند تولید ریون ویسکوز بسیار پیچیده است و فرآیندهای شیمیایی بیشتری در آن صورت می گیرد. به همین خاطر ریون ویسکوز را باید برای محیط زیست و کارگران مضرتر از ریون مودال در نظر گرفت. در حالی که بسیاری از کارخانه ها به تولید ریون ویسکوز ادامه می دهند اما برخی دیگر فرآیندهای خود را برای تولید اشکال پیشرفته‌تری از این پارچه نیمه مصنوعی به روز کرده‌اند.

لیوسل

این پارچه هم از مشتقّات ریون بوده و جزو اشکال به روز شده آن به حساب می آید که دارای ویژگی های منحصر به فردی است. می توانیم لیوسل را تنها ابریشم مصنوعی کاملاً ارگانیک بدانیم. دلیلش این است که از الیاف درختی خالص تولید شده و سلولز به کار رفته در ساخت این پارچه در طول فرآیند تولید دچار تغییر شیمیایی نمی شود.

روند تولید پارچه لیوسل از یک سیستم حلّال حلقه بسته استفاده می کند که در این سیستم هیچ مقدار از محلول هدر نرفته و یا به اکوسیستم ریخته نمی شود. از آن طرف در تولید ریون مودال از سیستم حلّالی استفاده می شود که زباله های شیمیایی را وارد محیط می کند. می توان گفت بیشتر لیوسل جهان توسط شرکت بین المللی اتریشی به نام (Lenzing AG) تولید می شود.

تاثیر پارچه مودال بر محیط زیست

فرآیند تولید پارچه مودال نسبت به فرآیند تولید ریون ویسکوز سازگاری بیشتری با محیط زیست دارد. دلیل این سازگاری بیشتر بیشتر مربوط به کاهش غلظت سود سوزآوری است که برای حل و خالص سازی سلولز مورد استفاده در ساخت این پارچه استفاده می شود.

با این وجود، فرآیند تولید پارچه مودال هنوز از مرحله ای به نام “گزنتاسیون” استفاده می کند. در این مرحله با اضافه کردن دی سولفید کربن به سلولز در طول تولید، سلولز قلیایی به گزنتات سلولز تبدیل می شود. دی سولفید کربن نوروتوکسین (سم عصب) بد نامی است و در طی فرآیند تولید ریون از طریق هوا و یا آب آلوده به آن وارد محیط زیست می شود.

پس از ورود دی سولفید کربن به اکوسیستم، می تواند به زندگی حیواناتی که در مجاورت کارخانه و یا جایگاه زباله هستند آسیب برساند. همچنین می تواند باعث بروز مشکلات پزشکی جدی در انسان شود. کارگرانی که این پارچه را تولید می کنند بیشتر در معرض دی سولفید کربن منتشر شده در طول فرآیند تولید ریون هستند، به همین خاطر ممکن است آنها با قرار گرفتن در معرض این ماده شیمیایی سمی آسیب کبدی،کلیوی، کوری، روان پریشی، کما یا حتی مرگ را تجربه کنند.

به همین خاطر در سالیان گذشته تولیدکنندگان ریون اقداماتی را برای کاهش تاثیر دی سولفید کربن بر کارگران و محیط زیست انجام داده اند. به طور مثال، اسکرابرهای شیمیایی (دستگاه های کنترل آلودگی هوا) ممکن است در کارخانه ها نصب شوند. بعضی از شرکت ها نیز ممکن است از ماشین های جذب برای به دام انداختن دی سولفید کربن قبل از تماس با کارگران یا اکوسیستم اطراف استفاده کنند.

فرآیند بدست آوردن سلولز برای استفاده در ریون، بسته به فرآیندهای کشت و برداشت مورد استفاده ممکن است یک فرآیند پایدار از نظر زیست محیطی باشد یا نباشد. بیشتر تولیدکنندگان ریون تنها از درختانی استفاده می کنند که برای اهداف کشاورزی دیگر کاربرد ندارد. بعضی از انواع چوب ها مانند بامبو از نظر محیطی پایدارتر از باقی هستند.

با این وجود نمی توان از هدر رفت بیشتر مواد درختی مورد استفاده برای تولید ریون چشم پوشی کرد. تنها از سلولز درختان برای ساخت این پارچه استفاده می شود و بقیه مواد آن دور ریخته می شود.

نحوه قیمت گذاری پارچه مودال

از لحاظ قیمت پارچه مودال معمولاً مقداری از ریون ویسکوز گران تر بوده و با قیمت لیوسل برابری می کند که آن هم تقریبا هم قیمت با پنبه است. این پارچه بسیار ارزان تر از پارچه ابریشمی است اما معمولاً به نسبت دیگر الیاف مصنوعی نظیر نایلون و پلی استر گران تر می باشد.

قیمت این محصول تا حد زیادی به فرآیندهای تولیدی که استفاده شده و محل تولید پارچه بستگی دارد. با این وجود امکان دارد خرید ریون مودالی که در کشورهای توسعه یافته ساخته شده است از قیمت بیشتری برخوردار باشد، چرا که به احتمال زیاد در این کشورها با روشی پایدار و کارگر دوستانه ( رعایت استاندارد سلامتی آنها ) تولید شده است.

همچنین ممکن است تولیدکنندگان نامعتبر که دنبال منافع شخصی هستند و اهمیتی به عواقب اعمال خود نمی دهند در فرآیند تولید کوتاهی کنند تا هزینه ها را پایین نگه دارند که انجام این کار می تواند منجر به تولید محصولی بی کیفیت یا مضر برای محیط زیست شود. بنابراین همیشه به این نکته دقت داشته باشید که ارزان بودن پارچه مودال به معنای بهتر بودن آن نیست.

گواهینامه های موجود برای پارچه مودال

به دلیل نیمه مصنوعی بودن پارچه مودال امکان دریافت گواهی ارگانیک بودن وجود ندارد. با این حال، لنزینگ که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پارچه مودال در سراسر جهان است، سلولز خود را تنها از جنگل هایی که برداشت پایدار آنها توسط سازمان (PEFC) تایید شده تامین می کند. (PEFC) مخفف برنامه تایید صدور گواهینامه جنگل است، این سازمان بین المللی، غیر انتفاعی و غیر دولتی بوده که با هدف مدیریت پایدار جنگل ها از طریق صدور گواهینامه برای شخص ثالث به صورت مستقل تاسیس شده است.

به همین جهت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان نساجی که از پارچه مودال ساخته شده توسط این شرکت استفاده می کنند، می توانند مطمئن باشند که درختانی که در ساخت این منسوجات مورد استفاده قرار گرفته اند به شیوه ای پایدار برداشت شده اند.

منبع : SEWPORT